انکوژن ها (Oncogene) اولین ژن های سرطانی بودند که کشف شدند انکوژن ها یا ژن هی سرکوب گر تومور ژن های تغییر یافته ای هستند که حاصل شکل جهش یافته یک ژن طبیعی بنام پروتوانکوژن است که به اینگونه جهش ها، جهش های فعال کننده می گویند اطلاعات بیشتر مطلب در قالب اینفوگرافی
در علوم زیستی و ژنتیک، اصطلاحات متعددی وجود دارند که نقش حیاتی در فهم سلولها و ژنتیک انسان دارند. یکی از این اصطلاحات مهم، “انکوژن” است که در این مقاله به بررسی آن خواهیم پرداخت.
آنکوژن چیست
آنکوژنها یا ژنهای تومورزا، ژنهای تغییر یافتهای هستند که در حالت عادی پروتئینهایی را بیان میکنند که در کنترل رشد و تکثیر سلولها نقش دارند. این ژنها در حالت عادی به نام پروتو-آنکوژن شناخته میشوند.
وقتی جهش در پروتو-آنکوژنها رخ میدهد، آنها به آنکوژنها تبدیل میشوند. آنکوژنها باعث بروز سرطان میشوند. جهشهایی که پروتو-آنکوژنها را به آنکوژنها تبدیل میکنند، اغلب باعث بیان بیش از حد فاکتورهای کنترلی، افزایش تعداد ژنهای کدکننده آنها یا تغییر فاکتورهای کنترلی بصورتیکه فعالیت فاکتورها، افزایش یابد یا نیمه عمر آنها در سلول زیاد شود.
ابتدا آنکوژنها در ویروسها کشف شدند که آنکوژنهای ویروسی نامیده میشوند. به واسطه جهش در پروموتر پروتو-آنکوژنها آنها به آنکوژنهای فعال تبدیل شده و بیان آنها زیاد شده، تکثیر سلولها افزایش یافته و تومور ایجاد میشود.
آنکوپروتئینها محصول پروتو-آنکوژنها هستند که در حضور ژن سرکوبگر تومور یا پادگن (آنتیژن) ایجاد میشوند. در سلولهای دیپلوئیدی طبیعی، دو کپی از هر ژن سرکوبگر وجود دارد. هر دو ژن اغلب از نظر تپیکی غیر فعالاند. آنکوپروتئینها نقشهای زیادی دارند.
پروتو-آنکوژنها ژنهایی هستند که برخی از آنها فاکتورهای رشد سلول، برخی دیگر، رسپتورهای فاکتورهای رشد، دستهای از آنها اجزاء سیستم انتقال پیام داخل سیتوپلاسم ، عدهای فاکتورهای رونویسی و برخی از آنها فاکتورهای کنترلکننده سیکل سلولی را کد میکنند.
مطالب ویژه: طراحی دارو
برخی از ویروسها دارای ژنهایی مشابه آنکوژنهای سلولی میباشند که در صورتی که این ویروسها وارد سلولهای عادی شوند با بیان آنکوپروتئینها، باعث سرطانی شدن سلولها میشوند. آنکوژنهای ویروسی را به صورت v-onc نشان میدهند.
انواع انکوژنها و تأثیرات آنها در رشد و تقسیم سلولی:
انکوژنها به دو دسته اصلی تقسیم میشوند: انکوژنهای پروتئینی و انکوژنهای ریبونوکلئیک اسیدی (RNA). این ژنها به عنوان “سوءتنظیمکنندههای رشد” عمل میکنند و در صورت سوءتنظیم، میتوانند به سلولها دستورات غیرطبیعی بدهند.
انکوژنها و بیماریها:
سوءتنظیم انکوژنها میتواند به بروز بیماریهای مختلف منجر شود. انکوژنهای ناپایدار میتوانند به سلولها دستورات غیرقابل کنترلی بدهند و فرآیندهای زندگی سلولی را به نحوه نامناسبی تغییر دهند.
اهمیت شناخت انکوژنها در پزشکی:
شناخت انکوژنها در پزشکی بسیار حائز اهمیت است. این شناخت به ما امکان میدهد تا بهترین راهکارهای درمانی را برای بیماریهای مرتبط با سوءتنظیم انکوژنها پیدا کنیم.
پیشرفتهای اخیر در تحقیقات انکوژن:
تحقیقات اخیر در زمینه انکوژنولوژی به شناخت بهتر این ژنها و راهکارهای درمانی نوین منجر شده است.
چالشها و راهکارهای آینده:
هرچند که پیشرفتهای زیادی در شناخت انکوژنها صورت گرفته است، اما چالشهای زیادی همچنان باقی است. راهکارهای آینده باید به حل این چالشها متمرکز شوند.
استفاده از شناخت انکوژن در درمانهای سفارشی:
شناخت انکوژنها به پزشکان امکان میدهد تا درمانهای سفارشی را برای بیماران ارائه دهند که به دقت بیشتری در تطبیق با ویژگیهای ژنتیکی هر بیمار مناسب باشد.
نتیجهگیری:
انکوژنها به عنوان عناصر کلیدی در فهم عملکرد سلولی و بروز بیماریها، در زمینه پزشکی نقش مهمی ایفا میکنند. با شناخت بهتر این ژنها و پیشرفتهای درمانی، امیدواریم در آینده بتوانیم بهبودیهای مهمی در درمان بیماریها به دست آوریم.
انکوژن