به گزارش بیوکمپ مرکز تخصصی ژنتیک و بیوانفورماتیک در ایران؛ بازار کار ژنتیک در ایران و جهان: معرفی کامل رشته زیست شناسی –گرایش ژنتیک به طور کلی دانش ژنتیک درباره انتقال صفات وراثتی از والدین به اولاد بحث می‌کند که البته این والدین میتوانند انسان، درخت یا باکتری باشند. در واقع ژنتیک تلاش می‌کند تا بگوید که چه مکانیزم‌های مولکولی، عامل انتقال صفات از نسلی به نسل دیگر هستند. همچنین می‌خواهد بداند که چرا گاهی اوقات در بین والدین و فرزندان در برخی صفات تفاوت‌های بسیار معنی داری وجود دارد؟ در کل دانشجویان این گرایش مباحث مهمی مثل ژنتیک سرطان، روش‌های تشخیص بیماریهای ژنتیکی قبل و بعد از تولد، شناخت ناقلین بیماریها، اصول مشاوره ژنتیکی، نقش ژنتیک در بروز رفتارهای فردی و اجتماعی، شناخت جمعیت‌های مختلف ژنتیکی و نژادهای انسانی، ژن درمانی، پزشکی قانونی، تکنیک‌های رایج در ژنتیک، روش‌های اصلاح نژاد و ژنتیک مولکولی را مطالعه می‌کنند.
موقعیت شغلی در ایران
علم ژنتیک در ایران هنوز در ابتدای راه است و باید تلاش بسیار کرد و کاستی‌ها را جبران نمود و موانع را از میان برداشت تا بتوان شاهد رشد روزافزون این علم در ایران بود. البته این به آن معنی نیست که در کشور ما تحقیقات ژنتیکی انجام نمی‌گیرد و فارغ‌التحصیلان این رشته جذب هیچ مرکزی نمی‌شوند، بلکه سازمانهای مختلفی هستند که به فعالیت‌های تحقیقاتی ژنتیکی می‌پردازند که از جمله می‌توان به مراکز مختلف وزارت جهاد کشاورزی، مراکز پژوهشی وزارت علوم، انستیتو پاستور، مرکز ملی تحقیقات مهندسی ژنتیک و تکنولوژی زیستی اشاره کرد.
فرصت‌های شغلی موجود برای فارغ التحصیلان ژنتیک پزشکی (در مقطع کارشناسی ارشد) این افراد میتوانند در مراکز تحقیقاتی وزارت بهداشت و درمان فعالیت نموده و سیستم‌های پیشگیری و درمان بیماریهای ژنتیکی را راه اندازی کنند و از بروز این دسته از بیماریهای ژنتیکی جلوگیری نمایند. همچنین در پیشگیری و درمان بیماران ژنتیکی مؤثر باشند. در ضمن فارغ التحصیلان این رشته در پزشک قانونی نیز میتوانند حضوری فعال داشته باشند. فارغ‌التحصیلان کارشناسی ارشد این رشته میتوانند بهترین نیرو برای فعالیت در آزمایشگاههای ژنتیک باشد. زیرا این دسته آزمایشها بسیار تخصصی بوده و متخصصان ژنتیک باید در این زمینه فعالیت کنند.
در حال حاضر فارغ التحصیلان این رشته در مقطع دکترا میتوانند به ویژه در بخش خصوصی با دایر کردن آزمایشگاه و کلینیک ژنتیک پزشکی فعالیت چشمگیری داشته باشند.
در صورت گرفتن مدرک دکتری در این رشته از وزارت بهداشت می توانید مجوز آزمایشگاه دریافت کنید
البته علم ژنتیک کاربردهای گسترده دیگری نیز در علوم پزشکی دارد که از آن جمله می‌توان به تولید انبوه ارزان و بدون خطر واکسن‌های انسانی و حیوانی با استفاده از باکتری‌ها و قارچ‌ها تولید داروهای جدید و پروتئین‌های گوناگون برای درمان بیماریهای مختلف و تشخیص قبل از تولد بیماریهای کروموزومی و بیمریا‌ها ژنی با روش‌های پزشکی مولکولی مثل تشخیص بیماری تالاسمی در دوران جنینی اشاره کرد که بدون شک در تمامی این فعالیت‌ها و تحقیقات متخصصان ژنتیک حضوری فعال و چشمگیر دارند.
از سوی دیگر متخصصان ژنتیک نه تنها در پزشکی بلکه در کشاورزی و صنعت نیز تحقیقات با ارزشی انجام داده‌اند. برای مثال با استفاده از روشها و فنون مهندسی ژنتیک می‌توان گیاهانی را تولید کرد که نسبت به عواملی همچون سرما، گرما، رطوبت ، خشکی املاح ، حشرات ، آفات ، ویروسها و سایر عوامل بیماری مقاوم بوده و علاوه بر آن در مقایسه با موجود طبیعی، مجهز به مکانیسم‌های دفاعی اضافی بانشد. مثل تولید گوجه فرنگی جدید با کمیت و مقاومت به مرابت بیشتر و طعم بهتر از گوحه فرنگی طبیعی که اولین محصول گیاهی دستکاری شده ژنتیکی می باشد.
همچنین مهندسی ژنتیک در صنعت برای بازیافت ضایعات شهری و تبدیل آنها به موادی نظیر کود کمپوست، خوراک دام و طیور، چرم سازی و دارو سازی و دهها مورد دیگر کاربرد دارد.
آنچه گفته شد بیانگر جایگاه علم ژنتیک در کشورهای صنعتی است وگرنه علم ژنتیک در ایران هنوز در ابتدای راه است و باید تلاش بسیار کرد و کاستی‌ها را جبران نمود و موانع را از میان برداشت تا بتوان شاهد رشد روزافزون علم ژنتیک در ایران بود.البته این به آن معنی نیست که در کشور ما تحقیقات ژنتیکی انجام نمی‌گیرد و فاغ التحصیلان این رشته جذب هیچ مرکزی نمی شوند بلکه سازمانهای مختلفی هستند که به فعالیت‌های تحقیقاتی ژنتیکی می‌پردازند که از جمله آن می توان به مراکز مختلف وزارت کشاورزی وزارت جهاد سازندگی مراکز پژوهشی وزارت فرهنگ و آموزش عالی انستیتو پاستور، مرکز ملی تحقیقات مهدسی ژنتیک و تکنولوژی زیستی اشاره کرد. علاوه بر مراکز فوق به گفته دکتر فروغ‌مند کارشناسان ژنتیک میتوانند در مراکز ژنتیک دولتی و خصوصی مانند بخشهای ژنتیک مراکز بهزیستی، جهاد دانشگاهی بیمارستان‌ها و کلینتیک‌های خصوصی مشغول به کار گردند.
در جهان امروز هم بدون هیچ گونه پیش داوری و خود شیفتگی، باید عرض کرد که هیچ مسأله ای را نداریم که ژنتیک در آن تأثیر نداشته باشد؛ از کلیه بیماریها گرفته تا همه جانوران که حالا چه در اصلاح نژاد آنها و چه در پیشگیری و چه در مبارزه با آنها و چه در گیاهان که آنها را به صورت تجاری درآورده و از آنها استفاده بهینه کرده و به خصوص در مورد اشرف مخلوقات موجودی به نام انسان چه در صفات سالم و چه صفات بیماری زا، همه اینها با ژنتیک سر کار داریم.
در جهان امروز که آغاز قرن ۲۱ است پیش بینی شده که تا ۳۰ سال دیگر و یا حداکثر ۴۰ سال دیگر، کلیه و یا شاید قریبِ کلی از تشخیصهای پزشکی حتی در بیماریهای غیرژنتیکی، اکثر واکسنها برای پیشگیری و تقریباً اکثر درمانها حتی داروهای ژنتیکی، از طریق ژنتیک صورت می گیرد.
در ایران تا حدودی که می شد برنامه ریزی کرد، در بین رشته های دیگر اروپایی، کارهای بسیار خوبی انجام شده اما هنوز پیش بینی و آینده نگری کلان برای اینکه نسل جوان ما بخواهند در آینده چه مسائل و خدماتی در امر ژنتیک داشته باشند، چه ژنتیک انسانی یا پزشکی، ژنتیک گیاهی و یا حیوانی در سطح آموزش، پژوهش و خدمات رسانی برنامه ریزیهای کلان صورت نگرفته است.
رشته ژنتیک، امروزه در بین جوانان، طرفداران زیادی پیدا کرده است، به خصوص دانش آموزان، قبل از اینکه وارد دانشگاه شوند به دنبال این رشته هستند و بعد از دوره لیسانس هم دنبال این هستند که کارشناسی ارشد و دکترا و دکترای ارشد خود را بگیرند؛ به هر حال دنیای امروز، دنیای ژنتیک است. هیچ رشته ای در علوم مختلف از پزشکی گرفته تا علوم کشاورزی، میکروبیولوژی و صنایع مختلف و علوم قضایی وابسته به علم ژنتیک هستند.
محقق: فائزه صفدری
